Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh Điện Biên liên tiếp xảy ra các vụ việc bà con đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tại các vùng miền núi do lấy gỗ, cất gỗ dựng nhà, phát rừng mở rộng diện tích sản xuất hay sử dụng vũ khí, vật liệu nổ để đánh bắt cá; săn bắt chim, thú rừng, khai thác lâm sản để đảm bảo và cải thiện cuộc sống mà vi phạm pháp luật dẫn đến hậu quả đáng tiếc xảy ra khi người dân bị xử lý lý vi phạm hành chính, nặng hơn là bị truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS) - vướng vào vòng lao lý chỉ do phong tục, tập quán và sự bất cẩn, ý thức chủ quan, thiếu hiểu biết pháp luật.
Chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng đã có nhiều biện pháp, chính sách nhằm bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng, động, thực vật hoang dã, quý hiếm; ngăn chặn nguy cơ tiềm ẩn rủi ro từ việc chế tạo, tàng trữ, sử dụng vũ khí tự chế, vật liệu nổ như: tuyên truyền pháp luật, họp triển khai quyết định quy hoạch rừng để thông báo cho người dân, vận động người dân giao nộp các vũ khí, vật liệu nổ; khuyến khích thôn, bản đưa các quy định có nội dung liên quan đến việc bảo vệ, phát triển rừng, bảo vệ các loài động, thực vật hoang dã quý hiếm vào quy ước, hương ước thôn bản; tuyên truyền, vận động người dân khoanh nuôi, bảo vệ rừng tái sinh, trồng rừng có chi trả phí dịch vụ bảo vệ môi trường rừng, cắm biển báo đối với khu vực được chi trả phí dịch vụ bảo vệ môi trường rừng; giao rừng cho UBND xã, Hạt Kiểm lâm và thôn bản trực tiếp quản lý, giám sát,... xong vẫn có nhiều vụ việc người dân vi phạm pháp luật đáng tiếc xảy ra. Nguyên nhân là do các yếu tố chủ quan, khách quan như địa bàn rộng, chủ yếu là đồi núi gây trở ngại khó khăn trong công tác kiểm tra, theo dõi, quản lý của chính quyền và cơ quan chức năng; người dân vẫn còn thói quen, phong tục, tập quán lạc hậu; còn thiếu kỹ năng sống cũng như hiểu biết pháp luật còn hạn chế.
Năm 2020, Vàng A T tại xã PG - huyện Điện Biên Đông và các đồng phạm bị TAND tỉnh Điện Biên đưa ra xét xử về tội “chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ”.
Năm 2020, 2021 Lò Văn T ở xã PL - huyện Điện Biên, Cháng A V tại xã SPP – huyện Nậm Pồ; Thào A D trú tại xã QL – huyện Mường Nhé,…sử dụng súng kíp khi đi săn thú rừng vô tình bắn chết người đã bị kết án về tội “Vô ý làm chết người”.
Gần đây nhất, vào cuối năm 2021, tại khu vực rừng phòng hộ thuộc khoảnh 4 - tiểu khu 414B1 thuộc địa phận bản NCS 4, xã NCS, huyện NP – là khu vực các hộ dân bản NCS 2, xã NCS thường chăn thả trâu và gọi là “trại trâu” đã bị một số người dân bản NCS 4 sử dụng các công cụ như dao quắm, cưa hạ cây trên diện rộng nhằm mục đích lấy đất sản xuất và cho cỏ mọc tự nhiên để chăn thả trâu. Quá trình kiểm tra, xác minh Hạt Kiểm Lâm huyện NP, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự; quyết định khởi tố đối với 11 bị can có hành vi “Hủy hoại rừng” theo Điều 243 Bộ Luật hình sự; UBND huyện NP ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với những người có hành vi chặt phá rừng theo thẩm quyền.
Hiểu được thực trạng, nguyên nhân, hoàn cảnh ... của những trường hợp vướng vào vòng lao lý. Quá trình thực hiện trợ giúp pháp lý cho Sùng A C, Sùng A N và Sùng A T – là một trong số những người bị khởi tố về tội hủy hoại rừng, các Trợ giúp viên, Luật sư thực hiện trợ giúp pháp lý được Trung tâm trợ giúp pháp lý cử tham gia tố tụng đã giải thích pháp luật; động viên người bị buộc tội thành khẩn khai báo, tích cực hợp tác với cơ quan tiến hành tố tụng và tự nguyện bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả để được giảm nhẹ, khoan hồng. Tại phiên tòa xét xử công khai ngày 21/9/2022, Hội đồng xét xử đã ghi nhận đề xuất của người bào chữa, áp dụng các tình tiết giảm nhẹ TNHS, tuyên phạt các bị cáo tội Hủy hoại rừng theo khoản 1 Điều 243 Bộ Luật hình sự, cho các bị cáo được áp dụng hình phạt chính cải tạo không giam giữ, miễn khấu trừ thu nhập và không áp dụng hình phạt bổ sung bằng tiền do điều kiện, hoàn cảnh gia đình khó khăn. Bên cạnh việc bào chữa giảm nhẹ hình phạt, bảo vệ các quyền lợi ích hợp pháp khác cho người bị buộc tội trong vụ án người bào chữa còn giải thích pháp luật nhằm nâng cao nhận thức pháp luật cho người được trợ giúp pháp lý và người thân thích của họ.
Các bị cáo nghe VKS luận tội
Vụ việc N, T, C cũng như 08 người dân NCS bị truy cứu TNHS về tội hủy hoại rừng cũng như nhiều vụ việc vi phạm pháp luật khác liên quan đến vi phạm quy định về khai thác, quản lý, bảo vệ rừng, lâm sản; quản lý, sử dụng vũ khí vật liệu nổ trong thời gian qua đặt ra nhiệm vụ đối với chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng trên địa bàn tăng cường hơn nữa công tác quản lý; có biện pháp phù hợp để tuyên truyền pháp luật nhằm nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân, vận động người dân chấp hành pháp luật để phòng tránh vi phạm pháp luật đáng tiếc có thể xảy ra./.